|
AYVANIN KÜLTÜR TARİHİ
Ayvanın anavatanı kuzey – batı İran, kuzey Kafkasya, Hazar Denizi dolayları ve kuzey Anadolu’ dur. Yabanileri doğuda Türkistan’ a kadar uzandığı gibi batıda da Avrupa’ nın Güney bölgelerine ve kuzey Afrika’ ya kadar genişler. Adları sayılan bu yerlerde ayva yabani olarak yetişmektedir.
Ayva kültürü çok eski çağlardan beri bilinmektedir. Kültürü Anadolu’ dan, milattan önceki yıllarda Yunanistan ve Roma’ ya geçmiştir. Milattan önce 650 yıllarında Yunanistan’ da yetiştirildiği bilinmektedir. Sonradan orta ve doğu Avrupa’ya yayılmıştır.
Ayva bugün Avustralya hariç diğer ülkelerin hepsinde yetiştirilmektedir. Bununla birlikte, bu meyve türü öteki meyvelere göre rağbet görmemiş ve üretimi sınırlı kalmıştır.
SİSTEMATİĞİ VE GENOLOJİSİ
Ayva (Cydonia vulgaris Pers.) Rosales takımının, Rosaceae familyasının Pomoide altfamilyasının Cydonia cinsine girer.
Cydonia cinsi içerisinde bu türden başka, özellikle süs bitkisi olarak önem kazanmış Cydonia sinensis Thouin ve Cydonia japonica Pers. olmak üzere iki tür daha vardır. Bu iki tür Türkiye’ de süs bahçelerinde yer almış bulunmaktadırlar.
Cydonia vulgaris türü içerisinde iki botanik varyete ayrılabilir. Bunlardan C. vulgaris maliformis, meyveleri elma biçiminde olan kültür çeşitlerini, C. vulgaris piriformis ise meyveleri armut şeklinde olan çeşitleri içine alır.
Ayvalarda kültür çeşitleri buna yakın olan akraba olan elma ve armutlardaki kadar fazla değildir. Buna sebep, kültürünün önem kazanmamış olması yüzünden yeni çeşitlerin seleksiyon ve ıslahı üzerinde durulmaması, aynı zamanda çoğunlukla da kendi kendini dölleyen bu çeşitte melez açılmasının çok olmaması yüzünden yeni çeşitlerin tabi olarak ortaya çıkma şansının azlığıdır. Ayrıca çok eski zamanlardan beri vejetatif üretme (çelik, dip sürgünü) metodunun kullanılması da çeşit sayısının azlığında etkili olmuştur. Elimizde bulunan kültür çeşitleri yabaniler içerisinde nispeten yüksek kaliteli olanlarının seçilmesi sureti ile ortaya konulmuştur.
POMOLOJİK BAKIMDAN SINIFLANDIRILMASI
Ayvalar şimdiye kadar daha çok meyve şekli dikkate alınarak iki gruba ayrılmıştır.
1 – Meyveleri elma biçiminde olan ayvalar (v. maliformis)
2 – Meyveleri armut biçiminde olan ayvalar (v. piriformis)
Bizim ayva çeşitlerimizin çoğu, Limon, Demir, Ekmek ve Bardak ayvalar bu ikinci gruba girer.
ÇEŞİTLERİ
Bardak Ayvası; özellikle Kocaeli bölgesinde yetiştirilen bir çeşittir. Bağlar arasında bu ayvaya kirazlar ile birlikte rastlanır.
Meyvelerin üzeri sık tüylü, eti gevrek, sulu ve mayhoştur. Eylül sonlarında toplanarak hevenk yapılır ve uzun bir süre kilerde saklanır.
Ağacı çoğunlukla tek gövdeli, orta irilikte (3 – 4 m) ve verimlidir.
Demir Ayvası; bu çeşidin meyveleri ekmek ayvasına göre küçük şeklide toparlaktır. Meyve eti çok sıkı olduğundan bu ad verilmiş olsa gerektir.
Meyve yeşilimtırak sarı renkte, tüysüz, parlak, eti sert, sulu, mayhoş ve boğucu değildir. Ekim ayında olgunlaşır.
Ağacı orta kuvvette olup çok gövdelidir. Ağaçları önce dikine büyürlerse de meyveye yattıktan sonra dalları sarkmaya başlar.
Ekmek Ayvası; Bu çeşidin aynı ad altında tanınan bir çok tipleri vardır. Bu tiplerde meyveler gerek tat ve gerekte büyüklük bakımından farklılık gösterir.
Esas tipi teşkil eden Ekmek ayvaları güzel sofralık ve mutfaklık meyvelerdir. Bunlarda meyveler; iri ve gösterişli, sap tarafı dar, karın kısmı geniş, kabuk sarı renkte, üzeri hafif havlı, kalın, meyve eti; gevrek sulu ve mayhoştur. Kocaeli bölgesinde Eylül sonlarında toplanan meyveler Şubat ayına kadar saklanabilir.
Ağacı, orta kuvvette büyür, seyrek dallıdır, verimlidir.
Limon Ayvası; Piyasalarda aranan bir çeşittir.
Meyveler toparlak, sap tarafına doğru uzunca, kabuk limon sarısı renginde, havlı, kalın
Yukarı Çık
|